Στην τελική ευθεία τό γήπεδο του Παναθηναικού.

Mε την Σ.τ.Ε. 3059/09 (Ολ.) κρίθηκε ότι το αρ. 12 ν. 3481/2006, κατά το μέρος που προβλέπει χωροθέτηση νέων αθλ. εγκαταστάσεων στον κοινόχρηστο χώρο του Βοτανικού, δεν αντίκειται στο αρ. 24 Σ., παρά τη μείωση αυτού, ενόψει του οφέλους που θα προκύψει για την πόλη από την απόδοση σε κοινή χρήση 16 στρεμμάτων στη συνοικία Κουντουριώτικα. Η αυτή διάταξη, κατά το μέρος που προβλέπει επιπλέον χρήσεις συνεπαγόμενες μείωση του πιο πάνω κοινόχρηστου χώρου σε βαθμό μεγαλύτερο του αναγκαίου για τη μεταφορά των ανωτέρω αθλ. εγκαταστάσεων, αντίκειται στο αρ. 24 παρ. 2 Σ.

Ειδικότερα με την απόφαση αυτή, έγινε δεκτό ότι από τις διατάξεις των άρθρων 4 παρ. 1, 20 παρ. 1, 24 παρ. 1 και 2, 26 και 28 παρ. 1 και 2 του Συντάγματος συνάγεται ότι δεν αποκλείεται μεν η, κατ’ απόκλιση από τη συνήθη διοικητική διαδικασία που προβλέπεται από την κείμενη νομοθεσία, θέσπιση με τυπικό νόμο ατομικών ρυθμίσεων χωροταξικού και πολεοδομικού σχεδιασμού, υπό την προϋπόθεση όμως ότι με τις ρυθμίσεις αυτές δεν θίγονται ατομικά δικαιώματα και δεν παραβιάζονται άλλες συνταγματικές διατάξεις ή αρχές, καθώς και οι σχετικοί ορισμοί του κοινοτικού δικαίου.

Εφόσον, πάντως, πρόκειται για απόκλιση από την αρχή της διακρίσεως των λειτουργιών, η θέσπιση ατομικών ρυθμίσεων χωροταξικού και πολεοδομικού σχεδιασμού με τυπικό νόμο είναι δυνατή μόνο σε εξαιρετικές περιπτώσεις και, επομένως, οι λόγοι που επιβάλλουν την ανωτέρω απόκλιση και οι οποίοι ανάγονται όχι στη διαδικασία ψηφίσεως του νόμου αλλά στις προϋποθέσεις ασκήσεως της νομοθετικής λειτουργίας πρέπει να προκύπτουν από τις προπαρασκευαστικές εργασίες του νόμου. Ο έλεγχος δε της απαιτούμενης από το Σύνταγμα συνδρομής των προϋποθέσεων αυτών υπόκειται στον οριακό έλεγχο του δικαστή (μειοψ).

Στην προκειμένη περίπτωση, αφού προηγουμένως κρίθηκε ότι οι ρυθμίσεις του άρθρου 12 του ν. 3481/2006 κατά το μέρος που αφορούν τα ΟΤ στο Βοτανικό έχουν προεχόντως ατομικό χαρακτήρα (αφού με αυτές χαράσσονται και μετατοπίζονται ρυμοτομικές γραμμές προκειμένου να καθορισθεί ο χώρος που προορίζεται για την ανέγερση του νέου ποδοσφαιρικού γηπέδου, των λοιπών αθλητικών εγκαταστάσεων και των λοιπών κτιρίων, τα οποία προβλέπονται στο νόμο), κρίθηκε ακολούθως ότι η συνολική χωροταξική και πολεοδομική επέμβαση στην Πολεοδομική Ενότητα (Π.Ε.) Ελαιώνα του Δήμου Αθηναίων, εξαρτώμενη από την περιέλευση στον Δήμο Αθηναίων της κυριότητας των κειμένων στο ΟΤ 45-46-50 ακινήτων, συνδέεται με τον ιδιαίτερο τρόπο μεταβιβάσεως της κυριότητας του ακινήτου της εταιρείας ΕΤΜΑ Α.Ε., τον οποίο προέβλεψε ο νομοθέτης ως οικονομικώς συμφέροντα για το Δήμο Αθηναίων και ως μέρος, επομένως, της όλης χωροταξικής και πολεοδομικής ρυθμίσεως.

Η προβλεπόμενη δυνατότητα κτήσεως με τον τρόπο αυτό της κυριότητας του εν λόγω ακινήτου, ανεξαρτήτως της συμφωνίας της, καθ’ εαυτήν, προς το άρθρο 24 του Συντάγματος, καθιστά θεμιτή την προσφυγή στην νομοθετική διαδικασία για την τροποποίηση του ρυμοτομικού σχεδίου του Δήμου Αθηναίων στην συγκεκριμένη Π.Ε.(μειοψ). Ακολούθως το Δικαστήριο έκρινε ότι, εν όψει των υπαγορευομένων από το άρθρο 24 του Συντάγματος κριτηρίων για την χωροταξική αναδιάρθρωση και την πολεοδομική ανάπτυξη των πόλεων και των οικιστικών εν γένει περιοχών, κατά τον καθορισμό ή την τροποποίηση χρήσεων γης πρέπει να αναζητείται ο πλέον πρόσφορος τρόπος θεραπείας των πολεοδομικών αναγκών, ενώ παρεκκλίσεις από τους πάγιους όρους δομήσεως μιας περιοχής πρέπει να εντάσσονται στην κατηγορία της πολεοδομικής ρυθμίσεως με την οποία συνδέονται χωρικά, να επιτρέπονται δηλαδή μόνο κατ’ εξαίρεση και να είναι συμβατές με τους πάγιους όρους, ώστε να μη υπερβαίνουν το περιθώριο επιβαρύνσεως της περιοχής, η οποία, παρά τις παρεκκλίσεις, πρέπει να διαμορφώνεται από τους πάγιους όρους δομήσεως.

Εξ άλλου, η διατήρηση των κοινόχρηστων χώρων, μάλιστα δε των χώρων πρασίνου, αποτελεί πρωταρχικό όρο για την προστασία των πόλεων και των οικισμών, ώστε η μείωσή τους ή η αναίρεση της πολεοδομικής λειτουργίας τους να συνιστά ανεπίτρεπτη επιδείνωση των όρων διαβιώσεως των κατοίκων και υποβάθμιση του υπάρχοντος ή του προβλεπομένου από την ισχύουσα πολεοδομική νομοθεσία οικιστικού περιβάλλοντος, η σχετική δε ρύθμιση, κατά τούτο, υπόκειται στον οριακό έλεγχο του ακυρωτικού δικαστή.

Ο έλεγχος όμως αυτός, ως έλεγχος ορίων, δεν εξαντλείται σε αριθμητικούς υπολογισμούς της εκτάσεως των κοινοχρήστων χώρων, αλλά λαμβάνει υπόψη και κάθε στοιχείο της συγκεκριμένης περιπτώσεως που επιτρέπει στον δικαστή ακόμη και το συμπέρασμα ότι συγχωρείται εν προκειμένω η αριθμητική μείωση της εκτάσεως των Κοινοχρήστων Χώρων (Κ.Χ.), εν όψει του τελικού, συνολικού, οφέλους που προκύπτει για την πόλη από την αναδιάταξη Κ.Χ. και στον βαθμό που η μείωση αυτή παρίσταται ως απολύτως αναγκαία. Κατά τον έλεγχο αυτό, πάντως, η νομιμότητα της αναδιατάξεως των κοινόχρηστων χώρων κρίνεται από τη σύγκριση του υφιστάμενου ρυμοτομικού σχεδίου με την νέα ρύθμιση και όχι από την σύγκριση της συμβατότητας της νέας αυτής ρυθμίσεως προς τις κατευθύνσεις χωροταξικού σχεδιασμού προηγουμένου επιπέδου με εκείνη του υφιστάμενου ρυμοτομικού σχεδίου (μειοψ).

Στην προκειμένη περίπτωση κρίθηκε ότι η απόδοση σε κοινή χρήση πρασίνου του ΟΤ 22 (Λ. Αλεξάνδρας), επιβαλλόμενη από το Γενικό Πολεοδομικό Σχέδιο του Δήμου Αθηναίων, καθιστά, αναγκαία τη μεταφορά των αθλητικών δραστηριοτήτων σε άλλη περιοχή, η οποία άλλωστε έχει ως αναπόφευκτη συνέπεια την κατάληψη μεγαλύτερου, σε σχέση με τον αποδιδόμενο, χώρου, αφού οι νέες εγκαταστάσεις πρέπει να ικανοποιούν τις σύγχρονες σχετικές απαιτήσεις.

Ως εκ τούτου, όπως έκρινε το Δικαστήριο, η χωροθέτηση των νέων αθλητικών εγκαταστάσεων με το προβλεπόμενο γι’ αυτές ποσοστό εμπορικών και λοιπών σχετικών με αυτές χρήσεων και τους αναγκαίους χώρους σταθμεύσεως αυτοκινήτων στον προβλεπόμενο από το π.δ. της 20.9/30.11.1995 κοινόχρηστο χώρο πρασίνου του Βοτανικού, αφού προηγουμένως εξετάσθηκαν και αποκλείσθηκαν άλλες περιοχές δεν αντίκειται στο άρθρο 24 του Συντάγματος, παρά την επερχόμενη μείωση της εκτάσεως των κοινοχρήστων χώρων πρασίνου, εν όψει του τελικού οφέλους που προκύπτει για την πόλη από την απόδοση σε κοινή χρήση της ανωτέρω εκτάσεως πρασίνου και την απομάκρυνση οχληρών χρήσεων.

Ωστόσο, σε παρεμβάσεις, όπως η προκείμενη, στις οποίες περιοχή της πόλεως υφίσταται τις δυσμενείς συνέπειες από την ανακούφιση άλλης, οι προβλεπόμενες γι’ αυτήν χρήσεις γης, οι οποίες συνεπάγονται μείωση κοινοχρήστων χώρων, πρέπει να είναι απαραίτητες για το όλο εγχείρημα, ώστε να καθίσταται δυνατή η διαπίστωση ότι η αντίστοιχη απώλεια των κοινοχρήστων χώρων, μάλιστα δε των χώρων πρασίνου, είναι η ελάχιστη δυνατή. Στην προκειμένη όμως περίπτωση, εκτός των αθλητικών εγκαταστάσεων με το προβλεπόμενο γι’ αυτές ποσοστό εμπορικών και λοιπών σχετικών με αυτές χρήσεων και τους αναγκαίους χώρους σταθμεύσεως αυτοκινήτων, προβλέπονται και χρήσεις γης που συνεπάγονται την ανέγερση πολυλειτουργικού δημοτικού κτιρίου και εμπορικού κέντρου.

Οι χρήσεις όμως αυτές που δεν είναι συμπληρωματικές των αθλητικών εγκαταστάσεων (αλλά θεσπίσθηκαν είτε επ’ ευκαιρία της μεταφοράς στην εν λόγω περιοχή των αθλητικών δραστηριοτήτων είτε προς ελαχιστοποίηση της οικονομικής επιβαρύνσεως του Δήμου από την μεταφορά αυτή), συνεπάγονται μείωση των κοινοχρήστων χώρων σε βαθμό μεγαλύτερο του αναγκαίου και επομένως οι διατάξεις του άρθρου 12 του ν. 3481/2006 είναι αντίθετες στο άρθρο 24 του Συντάγματος.

Η αντίθεση δε αυτή δεν αίρεται από την τυχόν συμφωνία των επίμαχων ρυθμίσεων με τις κατευθύνσεις του Ρυθμιστικού Σχεδίου Αθηνών, αφού και το ανωτέρω π.δ. εκδόθηκε προκειμένου η περιοχή του Ελαιώνα να αποκτήσει σχέδιο και χρήσεις γης σύμφωνα με τις κατευθύνσεις αυτές. Εξ άλλου, η διατήρηση των κοινοχρήστων χώρων, ως πρωταρχικός όρος για την προστασία των πόλεων, κατά την έννοια του άρθρου 24 του Συντάγματος, πρέπει να θεωρείται και ως πρωταρχικό μέλημα των διοικητικών αρχών που είναι επιφορτισμένες με την εφαρμογή των ρυμοτομικών σχεδίων (μειοψ).

Εν όψει των ανωτέρω, κρίθηκε ότι είναι μη νόμιμες και ακυρωτέες οι προσβαλλόμενες πράξεις (έγκριση περιβαλλοντικών όρων και χορήγηση οικοδομικής αδείας για την κατασκευή και λειτουργία κτιριακού συγκροτήματος πολλαπλών χρήσεων με υπόγειο σταθμό αυτοκινήτων στο ΟΤ 45Α στο Βοτανικό), οι οποίες εκδόθηκαν εν όψει των προβλεπομένων στις διατάξεις του άρθρου 12 του ν. 3481/2006 και της συνδρομής των προϋποθέσεων που τίθενται σ’ αυτές για την οικοδόμηση του ΟΤ αυτού με συντελεστή δομήσεως 1,6 και τις επιτρεπόμενες από αυτές χρήσεις.”